Các bệnh nhân ung thư thường có rất nhiều vấn đề lo ngại về tác dụng phụ khi điều trị bệnh bằng phương pháp xạ trị. Một trong những thắc mắc được quan tâm nhiều nhất đó là câu hỏi “Xạ trị ung thư có bị rụng tóc nhiều hay không?”. Cùng tìm hiểu câu trả lời chi tiết ở nội dung bên dưới đây.
Xạ trị ung thư có rụng tóc không?
Các phương pháp điều trị bệnh nói chung và ung thư nói riêng đều có ưu điểm và nhược điểm, xạ trị cũng không ngoại lệ và có thể gây ra một số tác dụng phụ.
Xạ trị là phương pháp điều trị cục bộ và nó chỉ ảnh hưởng đến vị trí bức xạ cụ thể. Nếu vị trí bức xạ ở đầu, tóc sẽ bị rụng trên đầu; nếu vị trí bức xạ ở nách (chẳng hạn như ung thư vú) thì sẽ rụng lông nách.
Nói chung, xạ trị vùng đầu, chẳng hạn như xạ trị khối u não sẽ gây rụng tóc. Vì khi các tia bức xạ đi qua da đầu (điện trị u não) hoặc chiếu trực tiếp vào các tế bào của da đầu (điện trị toàn não và điện trị da đầu) sẽ gây tổn thương tế bào gốc nang tóc. Khi đạt đến một liều lượng nhất định, các tế bào gốc của nang tóc sẽ chết, do đó khiến tóc ngừng phát triển và rụng nhiều. Theo một nghiên cứu năm 2020, khi các tế bào da đầu nhận được 36,1 Gy, khoảng một nửa số bệnh nhân bị rụng tóc nghiêm trọng.
Ngoài xạ trị, rụng tóc nhiều do bênh lý, rụng tóc ở nam tuổi dậy thì, tóc rụng có chân trắng, tóc rụng từng mảng cũng là tình trạng phổ biến gây ra không ít phiền toái cho người mắc phải.
Xạ trị ung thư có rụng tóc vĩnh viễn không?
Mặc dù các tế bào gốc nang tóc ở da đầu có thể bị tổn thương do bức xạ, nhưng chúng thường không phải mục tiêu chính mà các tia bức xạ muốn tiêu diệt. Vì thế, các tế bào gốc nang tóc không nhận được liều bức xạ cao như khối u. Đây chính là lý do vì sao hầu hết tình trạng rụng tóc do xạ trị chỉ là vấn đề tạm thời. Rụng tóc vĩnh viễn có thể xảy ra khi một số lượng nhỏ khối u trên bề mặt da nhận được bức xạ liều cao.
Rụng tóc do xạ trị chủ yếu liên quan đến diện tích vùng chiếu xạ, đường chiếu và liều lượng bức xạ, chẳng hạn xạ trị toàn bộ não sẽ gây rụng tóc tạm thời trên 75% diện tích toàn da đầu. Rụng tóc tạm thời rải rác; xạ trị ung thư biểu mô vòm họng có thể gây rụng tóc tạm thời một phần ở phía sau não.
Thông thường sau khi kết thúc quá trình điều trị, cơ thể sẽ từ từ hồi phục và tóc sẽ dần mọc trở lại. Một số bệnh nhân cho biết tóc của họ khi mọc trở lại đen và mượt hơn.
Rụng tóc thường xảy ra sau 2 đến 3 tuần kể từ khi bắt đầu xạ trị, tóc sẽ mọc lại sau 2 đến 3 tháng sau khi kết thúc xạ trị và tóc sẽ trở lại như trước khi điều trị 6 tháng sau khi kết thúc xạ trị.
Tóc có thể mọc lại nhanh hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như bệnh nhân có được điều trị đồng thời với các phương pháp điều trị khác hay không, thể chất của bệnh nhân như thế nào, liều lượng bức xạ cuối cùng mà bệnh nhân nhận được và một yếu tố rất quan trọng đó chính là sức khỏe tinh thần.
Đối với bệnh nhân ung thư, rụng tóc và những vấn đề khó khăn chung trong quá trình điều trị có thể ảnh hưởng không nhỏ tới tâm lý của họ. Những sự buồn bã, tức giận, chán nản chính là nguồn cơn khiến cho quá trình rụng tóc lặp lại hoặc trầm trọng hơn. Do đó, bác sĩ và người nhà cần chấn an và tạo điều kiện để tinh thần của người bệnh thoải mái hơn. Thực tế, phần lớn tình trạng rụng tóc do xạ trị chỉ là tạm thời, sau quá trình điều trị tóc sẽ mọc trở lại, người bệnh khôi phục lại hình ảnh trước đây và lấy lại sự tự tin trong cuộc sống.
Có thể ngăn ngừa hoặc điều trị rụng tóc do bức xạ không?
Rụng tóc do xạ trị có liên quan đến liều lượng bức xạ mà nang tóc tiếp nhận, khi xây dựng phác đồ xạ trị, bác sĩ có thể giảm thiểu liều lượng bức xạ đến nang tóc mà vẫn đảm bảo vùng đích khối u nhận đủ liều lượng bức xạ. Các nang tóc trong giai đoạn anagen phân bố chủ yếu trong phạm vi 4,0-4,5 mm của lớp biểu bì. Đã có báo cáo rằng nếu liều chiếu xạ tối đa lên da đầu dưới 12Gy thì có thể giảm thiểu mức độ rụng tóc do xạ trị. Nhưng việc ngăn chặn tình trạng rụng tóc tạm thời xảy ra thực sự rất khó khăn.
Rụng tóc dai dẳng sau xạ trị (tóc chưa mọc lại 2-3 tháng sau khi kết thúc xạ trị) có thể dùng minoxidil 5% bôi tại chỗ ngày 2 lần. Thuốc này có thể làm giãn các động mạch nhỏ tại chỗ và kích thích mọc tóc.
Cách đánh giá tình trạng rụng tóc do xạ trị
Hiện nay có rất nhiều tiêu chuẩn đánh giá mức độ nghiêm trọng của chứng rụng tóc.
Nếu lấy tiêu chuẩn chấm điểm mức độ nghiêm trọng của bệnh rụng tóc do xạ trị của Đại học Duke làm ví dụ, người ta chia như sau:
- Mỗi bên trái và phải của đầu chiếm 18%, mỗi bên được chia thành 4 khu vực, lần lượt chiếm 5% và 4%, 4% và 5%.
- Đỉnh đầu chiếm 40%, chia làm 4 vùng, mỗi vùng chiếm 10%
- Phần tựa đầu (phía sau đầu) chiếm 24%, được chia thành 4 khu vực, mỗi khu vực chiếm 6%.
Phân loại mức độ rụng tóc nghiêm trọng bằng cách so sánh lượng tóc rụng trước và sau khi xạ trị:
- S0: không rụng tóc
- S1: rụng tóc ≤25%
- S2: rụng tóc >25%-49%
- S3: rụng tóc 50%-74%
- S4: rụng tóc 75%-99%
- S5: không rụng tóc.
Thông qua quá trình tự đánh giá, bệnh nhân có thể hiểu được mức độ nghiêm trọng của tình trạng rụng tóc và quyết định nên chọn đội tóc giả hay cạo hết tóc. Đồng thời, do tình trạng rụng tóc có liên quan mật thiết đến liều lượng và vị trí xạ trị nên nếu bệnh nhân kịp thời cung cấp thông tin về tình trạng rụng tóc cho bác sĩ sẽ giúp bác sĩ đánh giá được tình hình điều trị của bệnh nhân.
Làm sao để đối phó với chứng rụng tóc khi xạ trị ung thư?
Một thời gian sau khi bắt đầu xạ trị, bệnh nhân có thể nhận thấy tóc rụng nhiều hơn bình thường trên gối, lược, sàn nhà hoặc cống thoát nước trong phòng tắm. Rụng tóc có thể kéo dài trong suốt quá trình điều trị và vài tuần sau khi kết thúc điều trị.
Cắt tóc ngắn
Nếu rõ ràng phải xạ trị vùng đầu thì nên cắt tóc ngắn trước để tránh sức nặng của tóc dài kéo da đầu, đồng thời tóc dài sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả cố định đầu và ảnh hưởng đến khả năng xạ trị, độ chính xác của xạ trị.
Nếu bệnh nhân đã quen để tóc dài từ trước thì có thể cắt tóc ngắn theo từng giai đoạn để từ từ thích nghi với diện mạo mới. Nếu sẵn sàng thử nghiệm một diện mạo mới, bạn thậm chí có thể cắt hết tóc trước thời hạn.
Chăm sóc da đầu nhẹ nhàng
Chải đầu nhẹ nhàng
Trong sinh hoạt, người bệnh nên chải đầu nhẹ nhàng nhất có thể, nếu da đầu trở nên nhạy cảm, đau nhức có thể dùng lược mềm để giảm kích ứng cho da đầu. Nếu cảm thấy da đầu khô và gàu ngày càng nhiều, bạn có thể thoa kem dưỡng ẩm an toàn, không gây kích ứng như dầu hạnh nhân hoặc dầu ô liu. Che tóc bằng lưới, mũ trùm đầu hoặc khăn rằn khi ngủ để tóc xõa không rơi xuống giường.
Sử dụng gối bằng cotton nguyên chất
Độ nhạy cảm của da tăng lên sau khi xạ trị. Vỏ gối bằng nylon (sợi polyamide) có thể gây kích ứng da đầu và nên tránh sử dụng. Thay vào đó, nên sử dụng chăn ga gối bằng cotton nguyên chất.
Sử dụng sản phẩm chăm sóc tóc dịu nhẹ
Thường xuyên chú ý sử dụng dầu gội dịu nhẹ và các sản phẩm chăm sóc tóc để giữ ẩm cho tóc và da đầu. Sau khi gội đầu, không bao giờ sử dụng máy sấy tóc hoặc máy uốn tóc quá nóng để tránh làm hỏng tóc. Không uốn và nhuộm tóc trong vòng sáu tháng sau khi điều trị.
Nếu lông nách bị rụng, không được sử dụng các loại lăn khử mùi ức chế mồ hôi bài tiết hoặc bất kỳ sản phẩm chăm sóc da gốc dầu nào khác, những sản phẩm này sẽ làm tổn thương da sau xạ trị trầm trọng hơn, có thể sử dụng phấn rôm để giữ cho vùng nách luôn khô ráo và dễ chịu.
Dùng tóc giả
Sử dụng tóc giả được coi là cách phù hợp hơn để duy trì hình ảnh. Vậy trong quá trình sử dụng tóc giả, người bệnh cần lưu ý những gì?
Tóc giả thường được chia thành hai loại, đó là tóc giả nhân tạo và tóc giả làm bằng tóc thật.
- Ưu điểm của tóc giả nhân tạo là rẻ, nhẹ, dễ chăm sóc, có thể tự tạo kiểu và vệ sinh bình thường, nhược điểm là thường chỉ có thời gian sử dụng từ 3 đến 4 tháng, dải cố định của tóc giả bị lỏng, tóc giả dễ rơi ra.
- Tóc giả làm bằng tóc thật đắt hơn nhưng tuổi thọ cao hơn, tự nhiên hơn nhưng cần được chăm sóc cẩn thận, nói chung loại tóc giả này cần được các chuyên gia chăm sóc và tạo kiểu thường xuyên.
Bệnh nhân nên chọn tóc giả có độ dày tương đương với tóc của mình và có màu gần giống hoặc nhạt hơn màu tóc ban đầu để trông tự nhiên hơn. Kích thước của tóc giả phải phù hợp với kích thước của đầu, khi tóc rụng, kích thước của tóc giả cũng cần được điều chỉnh.
Một số bệnh nhân cảm thấy khó chịu ở da đầu khi đội tóc giả, nếu điều này xảy ra, bạn có thể đội một chiếc khăn vuông bằng vải cotton, khăn lụa hoặc mũ trùm dưới bộ tóc giả. Nới lỏng tóc giả là vấn đề khiến bệnh nhân lo lắng nhất, giải pháp phổ biến hơn là cố định tóc giả ở cả hai bên đầu bằng miếng dán hoặc băng keo hai mặt. Bệnh nhân nên thường xuyên thay đổi vị trí của miếng dán để tránh gây khó chịu cho da đầu.
